Tiyatro / Turkish Stories C1

Tiyatro

Kitleleri bilinçlendirmek, çözüm yollarını araştırmaya yöneltmek, yol göstermek, kısacası bireyi eğitmek, tiyatronun toplumdaki en önemli işlevi olarak benimsenmiştir. Tiyatro, seyirci-oyuncu arasındaki etkileşime dayanmaktadır.

Tiyatronun amaçlarından birisi de, bireylerde davranış değişikliği sağlamaktır. Okur-yazar olmayan geniş kitleyi, doğrudan bir etkileşim ve iletişimle etkiler. Tiyatronun bireylerde davranış değişikliği sağlamaya yönelik bir etkinliği içermesi, doğal olarak onun eğitsel rolünü ortaya koymaktadır. Tiyatronun, diğer görsel ve işitsel iletişim araçlarına göre bireyi etkileme gücü daha yüksektir. Çünkü, diğer iletişim araçlarında tek yönlü bir etkiye dayanan iletişim söz konusudur. Oysaki tiyatroda gerek oyuncu izleyici arasında, gerekse izleyiciler arasında yoğun bir etkileşim söz konusudur. Ancak, tiyatronun aynı anda sınırlı bir izleyici kitlesine yönelik olması, uzun bir süre aynı konuları işlemesi, etki alanını daraltmaktadır. Sinema ve televizyon aynı anda büyük kitlelere hitap edebilmesine karşın, tiyatro kadar etkileyici olamamaktadır.

Sahne, seyircinin aynasıdır. İnsana insanı gösteren, tüm güzellikleriyle, çirkinlikleriyle insanın kendini görmesini sağlayan bir ayna! İnsanı insana, insanla ve insanca anlatan bu güçlü sanat türü asırlarca toplulukların kültürlerinden eksik etmedikleri “TİYATRO”dur. Teknoloji imkânlarından çok önce bile daha çok insana sesini tiyatro yolu ile iletmek için yüzlerce tiyatro inşa edilmiştir.

Tiyatro, hayatın bir kopyası olduğu, aynı zamanda konusu bakımından, harekete, sese, bazen de müziğe yer verdiği için, güzel sanat dalları içinde en ilgi çekicilerinden biridir.

Tiyatro, Eski Yunan’dan doğmuştur. Hayatın maddî, manevî her davranışını bir masala, bir mitolojiye bağlayan bu insanlar eğlence konusunda da bir “kahraman” düşünmüşlerdi. Eski Yunan’da yılda bir defa, belli günlerde “şenlikler” düzenlenir, bu şenlikler sırasında bazı kimseler ortaya çıkar, taklitler yapar, güldürücü hikâyeler anlatırdı. Önceleri rastgele kimselerin akıllarına estikçe yaptıkları bu oyunlar, zamanla, şenliklerin geleneği oldu. Daha sonraları bazı kimseler, bu işi kendilerine meslek edindiler. Böylece oyuncusu tek kişi olan ilk tiyatro (monolog) ortaya çıkmış oldu. Bir süre böyle giden tiyatroda kişiler sonradan ikiye çıktı. Anlatmanın yerine diyalog (karşılıklı konuşma) geçince konu daha canlı, daha ilgi çekici bir seviyeye yükseldi. Üçlü konuşmalardan sonra da artık oyunlar bir meslek, bir sanat hâline geldi. O çağdaki tiyatronun henüz edebiyatı yoktu. Oyuncuları ya ustalıklarına güvenerek ortaya çıkarlar ya da kendilerinin düzenledikleri konuları oynarlardı.

Tiyatro, Eski Yunan’da uzun süre alanlarda oynanmıştır. Oyuncular, oyunlarını yerden yarım metre kadar yükseltilmiş bir set üzerinde gösterirlerdi. Seyirciler de onların çevresinde halka olarak toplanırlardı. Oyunlar rağbet kazanıp tiyatro yazan büyük şairler ortaya çıktıktan sonra “açık hava tiyatroları” ortaya çıkmıştır. 5-15 bine hatta 20 bine kadar seyirci alan bu ilk tiyatrolar, bir yamaçta kurulurdu. Seyirciler basamaklı yerlerde oturur, hepsi sahneyi kolaylıkla görürdü. Bu yapılardaki akustik düzeni o kadar ustaca yapılmıştı ki, en arkadaki seyirciler bile sahnedeki sesleri duyabilirlerdi.

15. yüzyıl sonlarında tiyatro yavaş yavaş hayatın çeşitli olaylarını her yönden ele alıp işleyen bir sanat hâline gelmeye başladı. Normal konuşmaların, davranışların yanı sıra müziğin de tiyatroya girmesi bu zamana rastlar. 16. yüzyılın ikinci yarısında ise “opera” türü gelişmeye başladı. 18. yüzyılda Avrupa’nın büyük şehirlerinde tiyatro binaları yükselmeye başladı. Artık tiyatro özel tekniği ile başlı başına özgür bir sanat dalı oldu.

20. yüzyılın başında ortaya çıkan sinemanın tiyatronun yerini alacağı, belki bu sanat dalını öldüreceği endişesi ise gerçekleşmemiştir. Çünkü sinemada, çok daha geniş imkânlara rağmen, tiyatronun derinliği, inceliği, sıcaklığı, seyirci üzerindeki etki gücü yoktur. Öte yandan, son yıllarda bütün dünyada, tiyatroya karşı ilgi daha da artmış.